Toelichting op sterk gestegen energietarieven en het prijsplafond

5m

Sinds augustus 2021 is de markt voor gas en elektriciteit aan een stijging begonnen. Eén van de belangrijkste factoren daarvoor was een tekort aan aardgas in Europa. Begin 2022 kwam daar ook nog eens de oorlog in Oekraïne bij. Beiden duren voort en houden daarmee de hoge prijzen in stand.

Hoge energieprijzen door schaarste en onzekerheid

Om voldoende gas te hebben was Europa voor zo’n 40% afhankelijk van Rusland. Door de oorlog in Oekraïne staat de levering hiervan echter ontzettend onder druk.

De Nederlandse gasvoorraden voor de winterperiode 2022/2023 zijn voldoende gevuld om een gastekort te voorkomen. Vanwege de onzekerheid of Rusland gas zou blijven leveren, is er dit jaar eerder begonnen met het vullen van de voorraden en zijn er alternatieven ingezet, zoals vloeibaar gas (LNG). Of de gasvoorraden de komende winter worden aangebroken en hoe leeg ze raken, hangt af van de temperatuur. Krijgen we te maken met een strenge winter met lege gasvoorraden tot gevolg, dan zullen we in 2023 weer hard aan de slag moeten om deze te vullen voor de winter van 2023/2024. Het wereldwijde tekort aan aardgas bemoeilijkt dit proces.

De combinatie tussen afhankelijkheid en onzekerheid resulteert in zeer hoge prijzen op de energiemarkten die per dag ook nog eens stevig fluctueren.

Kan het gas niet ergens anders vandaan komen?

Alternatieve opties voor aardgas kunnen op dit moment de problemen nog niet oplossen. In Groningen bevindt zich wel voldoende gas, maar omdat hier juist de gaswinning (met goede redenen) wordt afgebouwd, is dit geen directe oplossing. Daarom wordt er door onder andere Amerika nu meer vloeibaar gas aangeboden, ook wel LNG (Liquefied Natural Gas) genoemd. Dit heeft als voordeel dat de spreekwoordelijke ‘kraan’ niet zomaar dichtgedraaid kan worden. Er is echter veel concurrentie, omdat het meeste vloeibare gas middels lange termijncontracten richting Azië gaat. Op dit moment kunnen we in Europa onze behoefte dus nog niet volledig vervullen met het gebruikt van LNG, omdat er op de wereld te weinig LNG beschikbaar is.

Het is daarom zeer belangrijk om zoveel mogelijk energie te gaan besparen, zodat de vraag daalt. Daarnaast moeten we onze energievoorziening met een versnelling verduurzamen, zodat we steeds minder gas nodig hebben als energiebron.

Waar komt ons gas vandaan?

Wij ontvangen – gezien de situatie tussen Rusland en Oekraïne – begrijpelijk vragen over de herkomst van het aardgas dat wij leveren. Als collectief hebben wij geen enkele overeenkomst met Russische partijen. Het aardgas dat wij leveren, kopen wij in op de Nederlandse handelsmarkt. De aanvoer en distributie van aardgas door Nederland wordt verzorgd door o.a. de Nederlandse Gasunie.

Door als collectief zelf actief duurzame energie te ontwikkelen en op te wekken, zijn wij er juist op gericht om zelfvoorzienend te zijn. Het leveren van aardgas zien wij dan ook als een tijdelijke, maar noodzakelijke dienst tot we geen gas meer nodig hebben. Wij hopen dan ook dat de huidige ontwikkelingen voor een versnelling van deze transitie zullen zorgen.

Waarom drijft de hoge gasprijs het tarief van groene stroom omhoog?

De prijs van groene stroom stijgt omdat er in Nederland nog relatief veel elektriciteit wordt opgewekt door gascentrales. Door de hoge gasprijs is de kostprijs van het opwekken van elektriciteit hoog en omdat de prijs van groene stroom hier nog steeds aan gekoppeld is, hebben wij met onze groene stroom hier ook last van. Inderdaad is de elektriciteit die wij leveren afkomstig van onze eigen projecten, maar toch hebben de ontwikkelingen op de energiemarkten invloed op de tarieven. Dat heeft een aantal redenen:

1. Marktprijzen voor elektriciteit worden bepaald door de kostprijs van de opwek installaties

De groothandelsmarkt van elektriciteit is ook gewoon een markt van vraag en aanbod. Aan de aanbodzijde zijn er diverse opwek mogelijkheden zoals uiteraard zon en wind, maar helaas voor het grootste deel ook nog steeds kolen- en gas gestookte centrales. De mate waarin de verschillende bronnen een aandeel hebben, bepaalt uiteindelijk het tarief op dat moment. Is er veel zon en wind opwek beschikbaar bij een gematigde vraag dan zijn de prijzen laag. Want voor zon en wind opwek heb je geen grondstoffen nodig, zoals wel het geval is bij kolen- en gascentrales. Een stijging van de grondstoffen van deze laatste twee vormen van opwek werken dus door in de elektriciteitstarieven op de groothandelsmarkten.

2. Subsidie op de duurzame projecten zijn gekoppeld aan de marktprijzen voor elektriciteit

Zon- en windprojecten ontvangen (nu nog) subsidie om de projecten rendabel te maken. De hoogte van die subsidie is afhankelijk van de gemiddelde groothandelsprijs van elektriciteit gedurende het jaar. Dat betekent concreet dat er subsidie uitgekeerd wordt bovenop de gemiddelde groothandelsprijs, omdat de overheid er vanuit gaat dat je die gemiddelde groothandelsprijs ontvangt voor de elektriciteitsproductie. De subsidie vult dan aan tot het maximale bedrag dat voor dat project is afgegeven. Deze maximale bedragen zijn in de afgelopen jaren overigens telkens minder geworden, omdat projecten tegen steeds lagere kosten gerealiseerd kunnen worden. Door dit subsidiesysteem moet er bij een oplopende markt dus wel meer voor de opgewekte elektriciteit betaald worden.

3. Productie en afname zijn niet gelijktijdig

De opwek van duurzame elektriciteit en de afname daarvan liggen nooit 100% gelijk en dat betekent dat deze profielen gelijk gemaakt moeten worden. Dat loopt voor een deel ook via de energiemarkt. Effectief betekent dit meestal verkoop tegen lagere tarieven en inkoop tegen hogere tarieven. Bij momenten waarop er een overschot aan duurzame opwek is zijn de tarieven juist laag en bij een gebrek aan duurzame opwek zijn de tarieven hoger vanwege productie via duurdere centrales.

Dit betekent echter niet dat de geleverde elektriciteit niet duurzaam is, want wij leveren per saldo nooit meer dan dat wij opwekken met onze eigen duurzame projecten.

Welke maatregelen heeft de overheid getroffen om de hoge energieprijzen te compenseren?

Om de hoge energierekening te compenseren, heeft de overheid verschillende maatregelen getroffen.

Verlaging belastingen

De energiebelasting op elektriciteit is in 2022 verlaagd t.o.v. 2021. De hoogte van deze korting is afhankelijk van het energieverbruik. Daarnaast is de teruggave energiebelasting in 2022 verhoogd van ongeveer € 560 naar € 785. Deze korting is voor iedereen gelijk.

De btw op energie is vanaf 1 juli tot en met 31 december 2022 verlaagd van 21% naar 9%. Dit lagere tarief geldt voor elk onderdeel op de energierekening welke te maken heeft met energielevering, dus bijvoorbeeld ook de netbeheerkosten.

Energietoeslag

Huishoudens met een inkomen rond het sociaal minimum krijgen een energietoeslag van ongeveer €1.300. Ook studenten kunnen een tegemoetkoming krijgen. Beide zijn aan te vragen via de eigen gemeente.

Nieuwe maatregelen Prinsjesdag

Op Prinsjesdag is een compensatiepakket gepresenteerd door het kabinet met als belangrijkste doel het vermijden van financiële problemen bij kwetsbare huishoudens en een deel van het MKB. Het pakket bestaat uit vier onderdelen:

  • Prijsplafond voor een basisverbruik (wordt per 1 januari 2023 ingevoerd)
  • Noodfonds
  • Voorkomen van onnodige afsluitingen
  • Stroomlijnen van het hulpaanbod bij betalingsachterstanden.

Middels het prijsplafond voor het basisverbruik van energie wil het kabinet de energierekening betaalbaarder maken en zo betaalproblemen voorkomen. Mocht dit toch het geval zijn, dan is er een noodfonds beschikbaar. Wil je weten wat deze maatregelen voor jouw energierekening betekenen? Op www.samenom.nl/prijsplafond lees je er meer over.

Wat kun je zelf verder doen om de kosten te beperken?

Uiteraard is de duurzaamste en de goedkoopste energie de energie die je niet gebruikt. Dankzij simpele stappen kun je ervoor zorgen dat je verbruik en je kosten naar beneden gaan.

Enkele tips om energie te besparen:

  • Radiatorfolie plaatsen
  • Radiator ventilatoren aanbrengen
  • CV op 60 graden zetten
  • Kort douchen
  • Alleen die ruimtes verwarmen die je gebruikt
  • Goed ventileren
  • Isoleren en tochtstrips plaatsen

Meer tips vind je hier.

Wil je graag besparen op energie, maar weet je niet hoe? Onze lokale energiecoöperaties helpen je graag bij advies over en het uitvoeren van energiebesparende maatregelen om je woning te verduurzamen. Bekijk op samenom.nl/diensten-en-services/ welke coöperaties er in jouw buurt zitten en welke diensten zij aanbieden.

Wil je de gasprijzen omlaag drukken? Bekijk dan onze tips specifiek gericht op gas besparen.